نقشه سازی حدود جغرافیایی جوندگان مخازن مهم بیماری در ایران

سابقه و هدف: جوندگان علاوه بر زیانهای اقتصادی قابل ملاحظه، در انتقال و انتشار بیماریهای عفونی نیز نقش عمدهای دارند. بیماریهای منتقله بوسیله جوندگان (Rodent borne diseases)، تحت عنوان بیماریهای مشترک انسان با حیوانات یا زئونوز (Zoonosis) تعریف شدهاند. برخی از این بیماریها ممکن است توسط سایر جانوران نیز به انسان سرایت کند. جوندگان به عنوان مخزن (Reservoir) برخی از این بیماریها مطرح هستند. بر همین اساس اطلاع از پراکندگی جوندگان کشور میتواند پتانسیل بیماریهای منطقه را نشان داده و برای افرادی نظیر نیروهای نظامی و کشاورزان که در فیلدهای صحرایی خدمت میکنند حائز اهمیت است. از دیرباز اهمیت موش و متعاقب آن طاعون در زمان جنگ بر کسی پوشیده نبوده و تجارب جنگ تحمیلی نیز بیانگر ابتلا گسترده ورزیدهترین یگانهای ارتش به لیشمانیوز جلدی (سالک)، متعاقب حفر سنگر در مناطق آندمیک نزدیک شوش (تپه های دوسالک) به دلیل سنگر سازی و تخریب لانههای موش مخزن بیماری بوده است. جدا از نام دوسالک که بر آندمیسیته بیماری سالک اشاره دارد، برخی بیماریهای دیگراز جمله طاعون، تب راجعه کنهای، تیفوس موشی و برخی بیماریهای انگلی وجود دارند که جوندگان در آن ایفای نقش میکنند و در زمان جنگ نیزاز اهمیت ویژهای برخوردار هستند. اما واقعیت آن است که پیشگیری از بیماریهای فوق ریشه در اقدامات زمان صلح وافزایش دانش و اشراف دست اندرکاران طب نظامی از موقعیت زمین و اقلیم دارد. مواد و روشها: کلیه مقالات، کتابها و پایان نامههای در درسترس مورد بازنگری قرار گرفت و دادهها در بانک اطلاعات سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) ساماندهی شده و نقشههایی بر اساس مطالعات و اطلاعات موجود در کشور ساخته و یا بازسازی و اصلاح شد. یافته ها: مطالعات جامع صورت گرفته توسط دکتر اسماعیل اعتماد سنگ بنای اطلاعات مهم مورد نظر در کشور را بنا نهاد و نقشههای کتاب پر ارزش ایشان راهگشای خوبی در این زمینه است اما چاپ فوق متعلق به 32 سال پیش بوده و نتایج تحقیقات صورت گرفته در سالیان اخیر کمتر به صورت یکجا و بصری ارائه شده است تا کاربران موضوع از آن استفاده کاربردی داشته باشند. این مطالعه سعی کرده است تا اطلاعات فوق را به روز کرده و بصورت نقشههای پراکندگی، حضور 17 جونده مهم کشور را ارائه نشان دهد. بحث و نتیجه گیری: با فرض پراکندگی مساوی تحقیقات موجود در کشور، استان اصفهان، تهران، سیستان و بلوچستان، خراسان (شمالی و رضوی)، کردستان، کرمانشاه، خوزستان، فارس و اردبیل دارای تنوع قابل توجهی از جوندگان میباشند. این مقاله پس از بازنگری شیوع و پراکندگی جوندگان و به روز کردن دادههای مکان مرجع در این خصوص بر گسترش تحقیقات در مناطقی که شیوع جوندگان کم گزارش شده و یا اصلا گزارشی از آنها موجود نیست اشاره دارد و فضا را برای تحقیقات ساده، ارزان قیمت اما بسیار مفید در این راستا باز میداند.